Dit wordt het laatste natuurverhaaltje van het jaar 2017. Iedere keer is het toch weer een zoektocht om een geschikt onderwerp, dat ook nog een beetje bij de tijd van het jaar past, te vinden. Maar als je veel in de natuur komt, zoals wij, lukt dat gelukkig iedere keer nog en ook wij leren er steeds weer wat bij.

Dit wordt het laatste natuurverhaaltje van het jaar 2017. Iedere keer is het toch weer een zoektocht om een geschikt onderwerp, dat ook nog een beetje bij de tijd van het jaar past, te vinden. Maar als je veel in de natuur komt, zoals wij, lukt dat gelukkig iedere keer nog en ook wij leren er steeds weer wat bij.

Vooruitlopend op een, misschien wel witte winter, hebben we deze keer gekozen voor de Sneeuwbes, die wij in onze jeugd ook wel “Knalerwten” noemden.

Voorkomen

In de herfst, wanneer de meeste bomen en struiken hun bladeren kwijt zijn, valt de sneeuwbes met zijn trossen witte, parelvormige bessen op. Donkere plekken in tuin of plantsoenen lichten daardoor op en dat blijft een groot deel van de winter zo.

De Sneeuwbes (Symphoricarpos albus) is inheems in Noord-Amerika. Zij groeit daar in zowel droge als ook vochtige berg- en bosgebieden. Als sierplant werd hij 1817 in Engeland ingevoerd en komt intussen in heel Europa ook in het wild voor, maar wordt vooral in plantsoenen aangeplant. De plant komt in heel Nederland voor. Ze stelt niet veel eisen aan de bodem en kan heel goed tegen luchtverontreiniging. Ook in natuurlijke bossen zie je de soort steeds meer oprukken.

Het zijn struiken die goed met bomen kunnen concurreren en daardoor geschikt zijn als onderbeplanting.

Plantkenmerken

De Sneeuwbes heeft kleine, ronde tot ovale blaadjes die ook wel eens gelobd zijn. De nauwelijks opvallende roze bloemen met hun zeer korte stelen bloeien vanaf juni en staan in onderbroken aren. De vergroeide kroonbladen zijn van binnen sterk behaard, waardoor de helmknoppen, die boven de haren uitsteken, en het stempel, onder de haren, van elkaar gescheiden zijn. Ze produceren nectar en worden door diverse insecten als hommels, zweefvliegen en wespen bezocht. In de nazomer ontwikkelt zich de witte parelvormige vrucht die met een zacht en luchtig weefsel gevuld is. Zij blijven tot diep in de winter aan de plant. Wanneer zij tenslotte afvallen, komt een zaadje vrij waaruit bijna nooit een nieuwe plant ontkiemt. Sneeuwbes vermeerdert zich hoofdzakelijk door worteluitlopers. De bessen en de wortel bevatten de stof saponine en is giftig. Als je meer dan twee bessen eet kun je er ernstige buikpijn en diarree van krijgen.

Naamgeving

De Latijnse naam symphoricarpos is samengesteld uit het Griekse woord symphorein (dicht bijeenstaand) en karpos (vrucht) en heeft te maken met de in trossen staande bessen. De naamgeving van de sneeuwbes is divers maar wordt meestal geassocieerd aan de witte, parelvormige bessen, maar ook aan het knallende geluid dat ze geven als je de bes met een flinke klap op de grond gooit.

Hieronder enkele voorbeelden.

Snowberry, Coralberry (Engels)

Symphorine à grappes, arbre aux perles (Frans) Schneebeere, Knackbeere, Knallerbse (Duits) Klapbes (België)

Knalerwten (Nederlands)

Soorten en onderhoud

Sneeuwbes kan solitair staan, maar ook als groep of als dichte heg geplant worden, ook in halfschaduw. De variëteit

S. Hankock is een bodembedekker. De bekendste is S. albus, met eirond blad en zuiverwitte bessen. S. x chenaultii heeft diep purperroze bessen. Voor haag- of randbeplanting is S.x

doorenbosii Erect geschikt. Zoals de naam al zegt groeit hij rechtop. S.x doorenbosii Magic Berry heeft vrij groot blad en lilaroze bessen. S. arbiculatus, met felrode twijgen, wordt ook wel radijsboompje genoemd en ontwikkelt een overvloed van kleine witte bessen. Sneeuwbes hoeft maar eens in de 3 jaar gesnoeid te worden. Dan kunnen tijdens de winter, als het niet vriest, alle takken tot 10 cm boven de grond afgesnoeid worden. De struik zal in het voorjaar weer krachtig uitlopen.

Knallers

In onze jeugd plukten wij de witte bessen en gooiden ze hard op de grond of we trapten erop. Dan hoorde je een zachte klap. Dat verklaart de naam knalerwt of klapbes. De sponzige substantie van de bes is met lucht gevuld. Door samenpersen wordt een (lichte) knal veroorzaakt. Misschien een goed alternatief voor de “KNALLERS” van oud- en nieuw. Het is in ieder geval veilig, maar wil je toch echte knallers gebruiken: Draag een vuurwerkbril en wees voorzichtig.

En ruim de resten op zodat Hejje Moj kan blieve. Mooie winterse dagen toegewenst.

Fijne kerstdagen en een goeje roetsj naar 2018.

Martha en Paul