Na de zeer koude februariweken is het weer heerlijk om ‘s morgens wakker te worden door het gezang van de vroege vogels. Een van de vogels die in het zeer vroege voorjaar zijn gezang ten gehore brengt is de heggenmus. Men noemt hem ook soms de "bastaardnachtegaal", omdat de aanhef van zijn zang een beetje doet denken aan de nachtegaal.
Mus of niet
In feite is de naam “Heggenmus” een beetje verkeerd gekozen, want de vogel is helemaal geen familie van de mus. Heel waarschijnlijk heeft iedereen wel een heggenmus in de tuin, maar valt hij niet op omdat het in feite een onopvallende vogel is die zich schuilhoudt in het lage struikgewas en heggen. Onze eigen heggenmus scharrelde in de koude februariweken onder onze voederplank op zoek naar voedsel. Als je dit vogeltje goed bekijkt en vergelijkt met de huismus zie je dat er zowel gelijkenissen als verschillen zijn: De heggenmus heeft op zijn rug een vergelijkbare tekening als de huismus, maar zijn snavel is spits en daarom zeer geschikt voor het vangen van kleine insecten en bodemdiertjes; in de winter leeft hij van zaden; zijn spijsvertering wordt dan aangepast. De snavel van de huismus is dik en stomp. Dat wijst erop dat hij een echte zaadeter is.
Broedtijd
De broedperiode voor de heggenmus begint rond de maand april en duurt tot ongeveer augustus met in die tijd 2 tot 3 broedsels van 4 of 5 eieren. De eieren zijn helderblauw van kleur. De broedduur is ongeveer 12 tot 13 dagen. Na een periode van 13 dagen vliegen de jongen uit. Het nest wordt gemaakt van mos en twijgjes met daarover heen lekkere zachte veren. Het nest is goed verborgen tussen de struiken of bomen.
Huwelijkse trouw
Het huwelijksleven van de Heggenmus is het best te vergelijken met een commune. De mannetjes hebben meerdere vrouwtjes, maar ook deze laatste genieten van het leven en verschillende vrouwtjes hebben meerdere mannetjes. Om zicht te krijgen op het liefdesleven van deze kleine bandiet is onderzoek gedaan door vogels te merken met gekleurde ringen.
Wat stelde men vast?
Als het mannetje thuiskomt en hij betrapt zijn wijfje op overspel, dan sodemietert hij eerst de bezoeker de deur uit en daarna begint hij te pikken in het achterlijf van zijn vrouw tot zij het zaad verliest dat haar minnaar heeft achtergelaten. Ogenblikkelijk daarna paart hij met zijn echtgenote zodat hij er bijna zeker van mag zijn dat het zijn eigen kinderen zijn die straks worden geboren.
En zelfs dan is hij nog niet zeker van een nageslacht, want de heggenmus is de geliefkoosde waardvogel van de koekoek. Een waardvogel is een vogel die het ei van een andere soort uitbroedt en daarna ook het jong grootbrengt. De koekoek is zo’n vogel die zijn eieren altijd in het nest van een andere vogel rest en het daarna aan deze vogel overlaat om het ei uit te broeden en het jong groot te brengen.
Martha en Paul
Kleine anekdote:
Marjolein Bastin en Nico De Haan schrijven in hun boek "Kijk op vogels om het huis" dat er ooit een Victoriaanse dominee, F.O. Morris, die niet op de hoogte was van het seksleven van de heggenmus, zijn parochieleden aanraadde om een voorbeeld te nemen aan de levenswijze van deze vogel.