De herfst is dit jaar vroeg begonnen. En als we aan de herfst denken komt onherroepelijk het beeld van paddenstoelen tevoorschijn. In augustus zagen we al veel soorten paddenstoelen die andere jaren vaak pas begin oktober hun hoeden boven de grond uitsteken. Dat heeft alles te maken met de natte augustusmaand, waardoor de natuur toch een beetje van slag is. In deze aflevering willen we jullie kennis laten maken met de Vliegenzwam, die behoort tot de plaatjeszwammen (zie foto).
Plaatjeszwammen zijn paddenstoelen zoals de meeste mensen zich een paddenstoel voorstellen: met een hoed en steel, en aan de onderkant van de hoed de plaatjes (ook wel lamellen genoemd) waarop de sporen worden gevormd. De plaatjes zijn zodanig aan de hoed gehecht, dat de sporen er tussendoor naar beneden kunnen vallen. Eenmaal onder de hoed aangekomen, worden ze door de wind meegenomen en verspreid. De bekendste verschijningsvorm van de vliegenzwam is een donkerrode hoed met witte stippen. De witte stippen zijn restanten van het compleet omhulsel waarin de paddenstoel ‘opgesloten’ zat, voordat hij uit de grond omhoog kwam. De stippen bij regenachtig weer vrij snel van de hoed. De kleur van de hoed is echter variabel en kan variëren van rood tot oranje met gele tinten. De paddenstoel is vaak in grote groepen te vinden onder berkenbomen. (Zie foto)
De paddenstoel geeft mineralen aan de boom en de boom suikers aan de paddenstoel. Met een mooi woord heet dit “symbiose”.
Giftig of niet?
Van het rode vlies op de hoed (het gedeelte van de zwam dat het vergif, muscarine, zou bevatten) werd vroeger een vliegendodend middel gemaakt (een mogelijke verklaring van de naam vliegenzwam). Het vlies werd in een schoteltje melk gelegd en als de vliegen daarvan aten gingen ze dood. Naast muscarine bevat de vliegenzwam nog een aantal andere toxische verbindingen, waarvan sommige hallucinogeen zouden zijn. Toch is de vliegenzwam minder giftig dan veel mensen denken. Van aanraken bijvoorbeeld word je niet ziek maar, toch kan het opeten van een hele paddenstoel, voor bijvoorbeeld een kleine hond, in enkele uren fataal zijn. Voorzichtigheid is dus geboden. Laat paddenstoelen staan waar ze horen. Ze zijn erg belangrijk voor het bos. Als je naar het bos gaat in de herfst is het handig om een spiegeltje mee te nemen. Je kunt dan onder de paddenstoel kijken zonder hem te beschadigen.
Volgende maand laten we jullie kennis maken met paddenstoelen die op hout leven. Wordt vervolgd!
Paul en Martha